Waarom hebben corporaties geen grond?
De grondposities zijn sterk geconcentreerd bij een kleine groep corporaties: 15% van de corporaties bezit ongeveer driekwart van de totale marktwaarde. Dit zijn vooral grotere corporaties. De kwart die overblijft is eigendom van 48% van de corporaties. De overige 37% corporaties hebben geen grondposities. (uit: Staat van de corporatiesector 2021)
Eind 2014 hadden corporaties nog veel eigen grond. Volgens de Autoriteit woningcorporaties was dat zo’n 7.200 hectare. Deels al bestemd voor nieuwbouw, deels nog zonder bestemming. Dat maakte dat corporaties veel konden bouwen én bij hoge vraag ook snel nieuwe bouwlocaties konden ontwikkelen.
In 2015 maakte de nieuwe Woningwet hier abrupt een einde aan. Corporaties mochten grond voor sociale woningbouw nog maar 5 jaar in bezit hebben. Daardoor kochten corporaties minder grond aan én hebben ze veel grond verplicht moeten verkopen. Dat betekende afscheid van flexibiliteit en van snelheid voor de bouw van sociale huurwoningen. Want voor grond zijn corporaties sindsdien aangewezen op projectontwikkelaars en gemeenten.
Wie heeft de grond dan wél?
Corporaties zijn op dit moment afhankelijk van projectontwikkelaars en gemeenten voor het verkrijgen van bouwgrond. Dat maakt de grond duurder. Commerciële partijen willen immers een zo hoog mogelijke opbrengst van de grond, en gemeenten gebruiken de grondopbrengsten ook om hun begroting rond te krijgen. Daarnaast hebben gemeenten ook veel minder grond in bezit; ze zijn na de financiële crisis veel voorzichtiger geworden met het aankopen van grond. Omdat corporaties gehouden zijn aan vastgestelde hoogtes van de huren, duurt het voor corporaties langer om nieuwbouwwoningen ‘terug te verdienen’. Het vraagt meer van de financiën van corporaties.
Een andere optie is er ook: corporaties bouwen vaak woningen op de plekken waar nu nog oudere woningen staan. Eerst slopen, dan nieuwbouwen.
Hoe nu verder?
De woningnood is groter dan ooit. Er zijn op dit moment al zo’n 300.000 woningen te weinig. Corporaties en gemeenten zijn samen aan zet om snel locaties aan te wijzen voor de nieuwbouw van sociale huurwoningen. Minister Hugo de Jonge wil immers dat van alle nieuwe woningen jaarlijks een derde corporatiewoningen betreft.