Handreiking warmtenetten: Betrokkenheid van meerdere partijen in de warmtetransitie

De keuze voor een warmteoptie heeft implicaties voor de netbeheerder. Wanneer op grote schaal woningen overgaan op een elektrische warmtepomp, moet de netbeheerder het elektriciteitsnet in de wijk verzwaren om stroomstoring te voorkomen. Keuzes van netbeheerders kunnen echter ook leiden tot gevolgen voor woningeigenaren. Om te voorkomen dat partijen desinvesteringen moeten doen, is het noodzakelijk om deze afwegingen samen te bespreken. Zorg dan ook voor contact met je netbe­heerder wanneer je verduurzamingsplannen concreet worden.

Bij het aansluiten op een warmtenet hebben gemeenten een bepalende rol. Gemeenten hebben in het klimaatakkoord een regierol gekregen voor het bepalen van de warmtevoorziening per wijk. Ze hebben een aantal instrumenten in handen waarmee zij aansluitingen op een warmtenet kunnen versnellen. In de toekomst krijgen gemeenten er mogelijk nog meer verantwoordelijkheden bij.

Transitievisie Warmte
In de Transitievisie Warmte legt de gemeenteraad het tijdspad vast waarop wijken en buurten van het aardgas gaan. Uiterlijk 2021 heeft elke gemeente een Transitievisie Warmte voor de gehele gemeen­te. Inzet is dat de plannen van de gemeenten in de Transitievisies Warmte plannen optellen tot 1,5 miljoen woningen en andere gebouwen die tot en met 2030 verduurzaamd worden.

Voor wijken die voor 2030 aardgasvrij worden, geven gemeenten per wijk het volgende aan:

• Hoeveel woningen en andere gebouwen geïsoleerd en/of aardgasvrij worden gemaakt.
• Welke alternatieve betaalbare, betrouwbare en duurzame energie-infrastructuren potentieel beschikbaar zijn.
• Welk van die alternatieven de laagste maatschappelijke kosten heeft.

Uitvoeringsplan per wijk
Waar in de Transitievisie Warmte de mogelijke warmte-alternatieven in beeld gebracht zijn, besluit de gemeenteraad in het uitvoeringsplan op wijk- of buurtniveau over de alternatieve energie-infrastructuur van een wijk. Dit gebeurt uiterlijk acht jaar voordat het gas daadwerkelijk afgesloten wordt. Bij keuze voor een collectief warmtesysteem zal de gemeente stappen moeten zetten zoals de vaststel­ling van een warmtekavel en de aanwijzing van een warmtebedrijf. Dit uitvoeringsplan biedt het kader waarbinnen gebouweigenaren, netbeheerders, warmtebedrijven, gemeente en andere partijen inves­teringsbeslissingen nemen.

Warmteplan
Een gemeente kan een warmteplan opstellen waarmee woningen die in een aangewezen gebied nieuw worden gebouwd - of zwaar worden gerenoveerd - verplicht moeten aansluiten op een warmtenet. Hier mag enkel van worden afgeweken wanneer aangetoond wordt dat de alternatieve warmtevoorziening dezelfde energiezuinigheid en milieuwinst behaalt als aansluiting op een warmte­net. Het warmteplan geldt voor maximaal tien jaar.

Eisen bij gebiedsontwikkeling
Bij nieuwe gebiedsontwikkeling kan een gemeente aanvullende eisen stellen aan de energieprestatie van gebieden, of bepaalde eisen te stellen bij grondexploitatie. Wanneer een gemeente actief betrok­ken is bij projectontwikkeling, kan zij ook een aanbesteding of concessieverlening afgeven voor de realisatie van een warmtenet. Wanneer de gemeente grondeigenaar is kan zij ook privaatrechtelijk met een partij afspraken maken dat woningen worden aangesloten op een warmtenet. Dit kan echter niet worden afgedwongen.

Nationaal wordt gewerkt aan een nieuwe Warmtewet. In een brief aan de Kamer geeft de Minister aan dat er gewerkt wordt aan de bevoegdheid voor gemeenten om een warmtekavel vast te stellen. Dit kavel betreft een gebiedsafbakening waarbinnen zich wijken/gebouwen bevinden waarvoor de gemeente collectieve warmte overweegt. De gemeente krijgt hiernaast ook de bevoegdheid een warmtebedrijf aan te wijzen dat verant­woordelijk is voor de aanleg en exploitatie van een warmtenet binnen dit kavel. Het is momenteel nog niet bekend hoe dit verder uitgewerkt zal worden.

Bij het opstellen van de Transitievisie Warmte wordt gemeenten geadviseerd om samen op te trekken met belangrijke stakeholders, met in het bijzonder de netbeheerder en de woningcorporaties.

Dit geldt beide kanten op: als een corporatie plannen heeft voor het verduurzamen van het bezit is het verstandig dat de gemeente dit weet, zodat zij deze mee kan nemen in haar planvorming.