HET CORPORATIESTELSEL
De commissie ondervroeg bestuurders van Aedes, het Centraal Fonds Volkshuisvesting (CFV), het Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW) en onafhankelijke deskundigen naar de werking van het corporatiestelsel. Foto: Marc Calon, voorzitter Aedes.
Aedes vereniging van woningcorporaties
Maandag 23 juni ondervroeg de enquêtecommissie voormalig Aedes-voorzitter Willem van Leeuwen en huidig voorzitten Marc Calon (foto) naar de rol en het functioneren van de branchevereniging van woningcorporaties. Calon zei tijdens het verhoor zich te schamen voor wat er in de sector is gebeurd. Hij deed een aantal aanbevelingen om het stelsel te verbeteren: 'Zelfregulering volstaat niet, we willen beter toezicht. Met strengere eisen aan nieuwe en zittende bestuurders en toezichthouders.'
- Verhoor Marc Calon, voorzitter Aedes (24 juni 2014)
- Verhoor Willem van Leeuwen, voormalig voorzitter Aedes (24 juni 2014)
- Samenvattend artikel over verhoren Aedes (24 juni 2014)
- De Balans Verstoord (mei 2013), rapport in opdracht van Aedes ter voorbereiding van de parlementaire enquête woningcorporaties
- De Balans Hersteld (april 2014), notitie ter verbetering van legitimiteit van woningcorporaties
- Toezicht met Bite (april 2012), rapport Aedes over verbetering van het toezicht in de sector
Deskundigen
Op de eerste dag van de verhoren ondervroeg de commissie onderzoeker Jan van der Schaar en IPD-directeur Arnoud Vlak. Zij vinden dat de verzelfstandiging van woningcorporaties in de jaren 90 een goede zet is geweest. Dat het bij sommige woningcorporaties toch zo mis kon gaan, komt volgens hen vooral door gebrek aan helderheid over taken en goed toezicht. Ook woningmarktdeskundige Johan Conijn, als laatste verhoord, pleitte voor meer sturing en steviger toezicht.
- Verhoor Johan Conijn, hoogleraar woningmarkt UvA (9 juli 2014)
- Verhoor Ronald Paping, directeur Woonbond (8 juli 2014)
- Verhoor Arnoud Vlak, Executive Director bij MSCI-IPD (4 juni 2014)
- Verhoor Jan van der Schaar, partner RIGO (4 juni 2014)
- 'Toezicht schoot tekort', samenvattend artikel over de eerste verhoordag van de parlementaire enquête (4 juni 2014)
Extern toezicht
De commissie onderzocht naast het intern toezicht ook het extern toezicht op woningcorporaties. Het financiële toezicht is ondergebracht bij het Centraal Fonds Volkshuisvesting (CFV), het volkshuisvestelijk toezicht bij het ministerie. Volgens voormalig directeur Jan van der Moolen (foto) had het CFV te weinig mogelijkheden om streng toezicht te houden: 'We waren een toezichthouder met de pet in de hand: we hadden niet de juiste instrumenten om in te kunnen grijpen.’
- Verhoor Daphne Braal, huidig directeur Centraal Fonds Volkshuisvesting (8 juli 2014)
- Verhoor Ton Lensen, voormalig extern toezichthouder Rentree en RvC-voorzitter WSG (donderdag 26 juni)
- Samenvattend artikel over verhoren Bertram, Schaap en Van der Moolen (25 juni 2014)
- Verhoor Jan van der Moolen, voormalig directeur Centraal Fonds Volkshuisvesting (25 juni 2014)
Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW)
De enquêtecommissie ondervroeg verschillende oud-directeuren en toezichthouders van het WSW, de financieringsinstelling die leningen van woningcorporaties borgt. Het ging daarbij vooral om de taakopvatting van het WSW in het algemeen en de rol die de borgingsinstelling speelde in de afwikkeling van een aantal misstanden in de sector. Vrijdag 20 juni hoorde de commissie onder meer oud-voorzitter van de raad van commissarissen (RvC) Marcel van Dam (foto).
- Verhoor Erik Wilders, huidig directeur-bestuurder van het WSW (8 juli 2014)
- Samenvattend artikel over verhoren Arnoud Boot en Marcel van Dam (20 juni 2014)
- Verhoor Arnoud Boot, voormalig RvC-lid WSW (20 juni 2014)
- Verhoor Marcel van Dam, voormalig RvC-lid WSW (20 juni 2014)
- Verhoor Roland van der Post, voormalig WSW-directeur (20 juni 2014)
- Verhoor Martijn Rink, voormalig manager Investor Relations WSW (18 juni 2014)
ROL VAN DE POLITIEK
De commissie vroeg voormalige en huidige ambtenaren, ministers, wethouders en Tweede Kamerleden naar de rol en invloed van de politiek op het functioneren van woningcorporaties. Foto: Eberhard van der Laan, voormalig minister voor Wonen, Wijken en Integratie.
Ambtenaren
Ambtenaren van de verantwoordelijke ministeries vertelden over hoe beleid ontstond en hoe binnen de ministeries over volkshuisvesting werd gedacht. De verhoren met ambtenaren gingen ook over het handhaven van volkshuisvestelijk beleid en toezichthoudende taken als het beoordelen van jaarverslagen en aanvragen van woningcorporaties voor nevenactiviteiten. Het beleid wisselde nogal door de jaren heen, zei onder meer voormalig directeur woningmarkt Merijn van Giessen: ‘We hebben elf ministers gehad, dat zegt voor mij genoeg.'
- Verhoor Merijn van Giessen, voormalig voormalig directeur Woningmarkt (BZK) (26 juni 2014)
- Samenvattend artikel over verhoren Bertram, Schaap en Van der Moolen (25 juni 2014)
- Verhoor Victor Schaap, plaatsvervangend directeur Woningmarkt ministerie BZK (25 juni 2014)
- Verhoor Annet Bertram, voormalig directeur-generaal Wonen ministerie VROM (25 juni 2014)
- Verhoor Arnold Moerkamp, oud-directeur Strategie en Financiën ministerie VROM (4 juni 2014)
Kamerleden
De commissie bevroeg vier voormalig Kamerleden over hun controlerende taak van het volkshuisvestelijk beleid. PvdA-er Staf Depla en CDA-er Bas Jan van Bochove (foto) vonden beiden het externe toezicht van het ministerie te beperkt. Volgens Pieter Hofstra hadden Kamerleden niet veel verstand van de regelgeving. Kamerlid Paulus Jansen (SP) noemde het zelfs een wonder dat het overgrote deel van de corporatiebranche zich keurig gedroeg, ondanks het beleid vanuit de Rijksoverheid. ‘Goed gedrag is meer ontmoedigd dan bevorderd.'
- Samenvattend artikel Tweede Kamer-leden (27 juni 2014)
- Verhoor Staf Depla (27 juni 2014)
- Verhoor Bas Jan van Bochove (27 juni 2014)
- Verhoor Pieter Hofstra (27 juni 2014)
- Verhoor Paulus Jansen, oud-Tweede Kamerlid SP (26 juni 2014)
Bewindspersonen
De commissie verhoorde alle ministers verantwoordelijk voor wonen vanaf 2002. Johan Remkes (BZK, 2002-2007), Sybilla Dekker (VROM, 2003-2006), Pieter Winsemius (VROM, 2006-2007), Ella Vogelaar (WWI, 2007-2008), Eberhard van der Laan (2008-2010), Piet Hein Donner (BZK, 2010-2011) en Liesbeth Spies (BZK, 2011-2012). ‘Er zijn eindeloos veel bewindspersonen geweest, dat heeft de rust en consistentie niet bevorderd’, zei Johan Remkes.
- Verhoor Marnix Norder, voormalig PvdA-wethouder wonen Den Haag (9 juli 2014)
- Samenvattend artikel over verhoren bewindspersonen deel 3 (7 juli 2014)
- Verhoor Liesbeth Spies, voormalig minister BZK (7 juli 2014)
- Verhoor Piet Hein Donner, voormalig minister BZK (7 juli 2014)
- Samenvattend artikel over verhoren bewindspersonen deel 2 (2 juli 2014)
- Verhoor Eberhard van der Laan, voormalig minister WWI (2 juli 2014)
- Verhoor Ella Vogelaar, voormalig minister WWI (2 juli 2014)
- Verhoor Wouter Bos, voormalig minister Financiën (2 juli 2014)
- Samenvattend artikel over verhoren bewindspersonen deel 1 (30 juni 2014)
- Verhoor Pieter Winsemius, voormalig minister VROM van september 2006 tot februari 2007 (30 juni 2014)
- Verhoor Sybilla Dekker, voormalig minister VROM van 2003 tot 2006 (30 juni 2014)
- Verhoor Johan Remkes, voormalig staatssecretaris VROM van 1998 tot 2002 en minister van BZK van 2002 tot 2007 (30 juni 2014)
- Verhoor Dick Tommel, oud-staatssecretaris Volkshuisvesting (4 juni 2014)
DE CASUSSEN
De enquêtecommissie ondervroeg bestuurders, medewerkers en toezichthouders van Rentree, Rochdale, Servatius, Vestia, WSG en Woonbron. Foto: Martien Kromwijk, voormalig directeur-bestuurder Woonbron.
Rentree
Woningcorporatie Rentree in Deventer kwam in 2009 in financiële problemen en stond tot eind 2013 onder verscherpt toezicht van het Centraal Fonds Volkshuisvesting (CFV). Onder leiding van directeur-bestuurder Rinie Teuben deed Rentree risicovolle grondaankopen en wilde de corporatie investeren in de verdieping van een weg. De commissie ondervroeg Teuben en Eric Kemperman, voormalig voorzitter van de raad van commissarissen (RvC) van Rentree.
- Verhoor Rinie Teuben, voormalig directeur-bestuurder Rentree (11 juni 2014)
- Verhoor Eric Kemperman, voormalig voorzitter RvC Rentree (11 juni 2014)
- Samenvattend artikel over casus Rentree (11 juni 2014)
Rochdale
Rochdale (Amsterdam) kwam in 2009 in opspraak vanwege het functioneren van bestuursvoorzitter Hubert Möllenkamp (foto), die in januari 2009 ontslagen werd. Tegen Möllenkamp lopen momenteel rechtszaken vanwege verdenkingen van zelfverrijking en het aannemen van steekpenningen. De verhoren van Möllenkamp, oud-bestuurder John van Nimwegen en voormalig lid van de raad van commissarissen (RvC) Ans Hoenderdos gingen vooral over de samenwerking tussen de raad van bestuur en de raad van toezicht.
- Verhoor voormalig directeur-bestuurder Hubert Möllenkamp (6 juni 2014)
- Verhoor voormalig bestuurder John van Nimwegen (6 juni 2014)
- Verhoor voormalig commissaris Ans Hoenderdos (6 juni 2014)
- Samenvattend artikel over casus Rochdale (6 juni 2014)
Servatius
De Maastrichtse corporatie Servatius kwam meerdere malen in conflict met het ministerie. Eerst bij de bouw van omstreden vastgoed in het Belgische Luik. Uiteindelijk verkocht de corporatie dit vastgoed met verlies. Vervolgens gebood het ministerie van VROM de corporatie te stoppen met de verdere bouw van een studentencampus met commerciële activiteiten. Beide projecten leverden de corporatie miljoenenverliezen op. Voormalig bestuurder Leks Verzijlbergh is uiteindelijk geschorst en ontslagen.
Vestia
De hoofdrol in de openbare verhoren was de eerste weken van de openbare verhoren weggelegd voor Vestia. De Rotterdamse woningcorporatie ging bijna ten onder aan haar onverantwoorde derivatenportefeuille, bleek in 2012. De commissie ondervroeg voormalig medewerkers, bestuurders en interne en externe toezichthouders. Onder de gehoorden waren ook voormalig directeur-bestuurder Erik Staal (foto), kasbeheerder Marcel de Vries en tussenpersoon Arjan Greeven.
- Samenvattend artikel over derivatenportefeuille Vestia (19 juni 2014)
- Verhoren Jacques Sevat (ING) en Paul van der Zouw (ABN Amro) (18 juni 2014)
- Verhoor Martijn Rink, manager Investor Relations bij het WSW (18 juni 2014)
- Verhoor Xavier Werner en Patrick van Wansem, partners bij Capitad (18 juni 2014)
- Verhoor Jako Groeneveld, voormalig Fortis-bankier (16 juni 2014)
- Verhoor Marcel de Vries, voormalig kasbeheerder Vestia (16 juni 2014)
- Verhoor Arjan Greeven van Greeven Invest (16 juni 2014)
- 'Nog steeds een black box', samenvattend artikel over ontstaan derivatenportefeuille Vestia (13 juni 2014)
- Verhoor Siwalt Kolthek, voormalig voorzitter RvC Vestia (13 juni 2014)
- Verhoor Peter Noordanus, voormalig voorzitter RvC Vestia (13 juni 2014)
- Verhoor Piet Klop, voormalig accountant (Deloitte) bij Vestia (13 juni 2014)
- Verhoor Kees Weevers, oud-directeur Financiën en Control Vestia (13 juni 2014)
- 'Goede prestaties, maar tegen welke risico's?', samenvattend artikel verhoren Staal en Erents (12 juni 2014)
- Verhoor Erik Staal, voormalig directeur-bestuurder Vestia (12 juni 2014)
- Verhoor Gerard Erents, voormalig interim-bestuurder Vestia (12 juni 2014)
- Verhoor Jeroen Lugte, voormalig lid RvC Vestia (11 juni 2014)
WSG
WSG is in 2011 door het Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW) niet-kredietwaardig verklaard. De corporatie kwam in financiële problemen door te grote grondposities, een omvangrijke leningenportefeuille en andere uit te hand gelopen projecten. Het heeft de sector 117 miljoen euro gekost om de corporatie uit acute financiële problemen te helpen. In zijn verhoor zei voormalig bestuurder Peter Span zich niet verantwoordelijk te voelen voor het miljoenenverlies.
- Verhoor Peter Ruigrok, voormalig interim-bestuurder WSG (19 juni 2014)
- Verhoor Peter Span, voormalig bestuurder WSG (19 juni 2014)
Woonbron
De Rotterdamse corporatie Woonbron kocht in 2005 het cruiseschip SS Rotterdam, met de bedoeling de wijk Katendrecht in Rotterdam-Zuid een impuls te geven. Het project leverde een financiële strop van zo’n 230 miljoen euro op. Voormalig Woonbron-bestuurder Martien Kromwijk (foto) betuigde expliciet spijt voor de commissie. Ook voormalig lid van de raad van toezicht André Thomsen en voormalig extern toezichthouder Hans Zwarts werden ondervraagd. Hun boodschap: er was steviger toezicht nodig.
- Verhoor Martien Kromwijk, voormalig directeur-bestuurder Woonbron (5 juni 2014)
- Verhoor André Thomsen, voormalig RvC-lid Woonbron (5 juni 2014)
- Hans Zwarts, voormalig extern toezichthouder Woonbron (5 juni 2014)
- Samenvattend artikel over casus Woonbron (5 juni 2014)
OVERZICHT OPENBARE VERHOREN PER DAG