Dossier Geschiedenis woningcorporaties

Openbare verhoren parlementaire enquête: een overzicht

De commissie ondervroeg tijdens de openbare verhoren in totaal 58 deskundigen, bestuurders, toezichthouders, politici, ministers en ambtenaren naar de misstanden bij woningcorporaties en het stelsel waarin ze functioneren. Het eindrapport verschijnt op 30 oktober 2014. In dit artikel een overzicht van de openbare verhoren op onderwerp en (onderaan dit artikel) op datum.

HET CORPORATIESTELSEL


De commissie ondervroeg bestuurders van Aedes, het Centraal Fonds Volkshuisvesting (CFV), het Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW) en onafhankelijke deskundigen naar de werking van het corporatiestelsel. Foto: Marc Calon, voorzitter Aedes.

Aedes vereniging van woningcorporaties
Maandag 23 juni ondervroeg de enquêtecommissie voormalig Aedes-voorzitter Willem van Leeuwen en huidig voorzitten Marc Calon (foto) naar de rol en het functioneren van de branchevereniging van woningcorporaties. Calon zei tijdens het verhoor zich te schamen voor wat er in de sector is gebeurd. Hij deed een aantal aanbevelingen om het stelsel te verbeteren: 'Zelfregulering volstaat niet, we willen beter toezicht. Met strengere eisen aan nieuwe en zittende bestuurders en toezichthouders.'

Deskundigen
Op de eerste dag van de verhoren ondervroeg de commissie onderzoeker Jan van der Schaar en IPD-directeur Arnoud Vlak. Zij vinden dat de verzelfstandiging van woningcorporaties in de jaren 90 een goede zet is geweest. Dat het bij sommige woningcorporaties toch zo mis kon gaan, komt volgens hen vooral door gebrek aan helderheid over taken en goed toezicht. Ook woningmarktdeskundige Johan Conijn, als laatste verhoord, pleitte voor meer sturing en steviger toezicht.

Extern toezicht
De commissie onderzocht naast het intern toezicht ook het extern toezicht op woningcorporaties. Het financiële toezicht is ondergebracht bij het Centraal Fonds Volkshuisvesting (CFV), het volkshuisvestelijk toezicht bij het ministerie. Volgens voormalig directeur Jan van der Moolen (foto) had het CFV te weinig mogelijkheden om streng toezicht te houden: 'We waren een toezichthouder met de pet in de hand: we hadden niet de juiste instrumenten om in te kunnen grijpen.’

Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW)
De enquêtecommissie ondervroeg verschillende oud-directeuren en toezichthouders van het WSW, de financieringsinstelling die leningen van woningcorporaties borgt. Het ging daarbij vooral om de taakopvatting van het WSW in het algemeen en de rol die de borgingsinstelling speelde in de afwikkeling van een aantal misstanden in de sector. Vrijdag 20 juni hoorde de commissie onder meer oud-voorzitter van de raad van commissarissen (RvC) Marcel van Dam (foto).

ROL VAN DE POLITIEK


De commissie vroeg voormalige en huidige ambtenaren, ministers, wethouders en Tweede Kamerleden naar de rol en invloed van de politiek op het functioneren van woningcorporaties. Foto: Eberhard van der Laan, voormalig minister voor Wonen, Wijken en Integratie.

Ambtenaren
Ambtenaren van de verantwoordelijke ministeries vertelden over hoe beleid ontstond en hoe binnen de ministeries over volkshuisvesting werd gedacht. De verhoren met ambtenaren gingen ook over het handhaven van volkshuisvestelijk beleid en toezichthoudende taken als het beoordelen van jaarverslagen en aanvragen van woningcorporaties voor nevenactiviteiten. Het beleid wisselde nogal door de jaren heen, zei onder meer voormalig directeur woningmarkt Merijn van Giessen: ‘We hebben elf ministers gehad, dat zegt voor mij genoeg.'

Kamerleden
De commissie bevroeg vier voormalig Kamerleden over hun controlerende taak van het volkshuisvestelijk beleid. PvdA-er Staf Depla en CDA-er Bas Jan van Bochove (foto) vonden beiden het externe toezicht van het ministerie te beperkt. Volgens Pieter Hofstra hadden Kamerleden niet veel verstand van de regelgeving. Kamerlid Paulus Jansen (SP) noemde het zelfs een wonder dat het overgrote deel van de corporatiebranche zich keurig gedroeg, ondanks het beleid vanuit de Rijksoverheid. ‘Goed gedrag is meer ontmoedigd dan bevorderd.'

Bewindspersonen
De commissie verhoorde alle ministers verantwoordelijk voor wonen vanaf 2002. Johan Remkes (BZK, 2002-2007), Sybilla Dekker (VROM, 2003-2006), Pieter Winsemius (VROM, 2006-2007), Ella Vogelaar (WWI, 2007-2008), Eberhard van der Laan (2008-2010), Piet Hein Donner (BZK, 2010-2011) en Liesbeth Spies (BZK, 2011-2012). ‘Er zijn eindeloos veel bewindspersonen geweest, dat heeft de rust en consistentie niet bevorderd’, zei Johan Remkes.

DE CASUSSEN

De enquêtecommissie ondervroeg bestuurders, medewerkers en toezichthouders van Rentree, Rochdale, Servatius, Vestia, WSG en Woonbron. Foto: Martien Kromwijk, voormalig directeur-bestuurder Woonbron.

Rentree
Woningcorporatie Rentree in Deventer kwam in 2009 in financiële problemen en stond tot eind 2013 onder verscherpt toezicht van het Centraal Fonds Volkshuisvesting (CFV). Onder leiding van directeur-bestuurder Rinie Teuben deed Rentree risicovolle grondaankopen en wilde de corporatie investeren in de verdieping van een weg. De commissie ondervroeg Teuben en Eric Kemperman, voormalig voorzitter van de raad van commissarissen (RvC) van Rentree.

Rochdale
Rochdale (Amsterdam) kwam in 2009 in opspraak vanwege het functioneren van bestuursvoorzitter Hubert Möllenkamp (foto), die in januari 2009 ontslagen werd. Tegen Möllenkamp lopen momenteel rechtszaken vanwege verdenkingen van zelfverrijking en het aannemen van steekpenningen. De verhoren van Möllenkamp, oud-bestuurder John van Nimwegen en voormalig lid van de raad van commissarissen (RvC) Ans Hoenderdos gingen vooral over de samenwerking tussen de raad van bestuur en de raad van toezicht.

Servatius
De Maastrichtse corporatie Servatius kwam meerdere malen in conflict met het ministerie. Eerst bij de bouw van omstreden vastgoed in het Belgische Luik. Uiteindelijk verkocht de corporatie dit vastgoed met verlies. Vervolgens gebood het ministerie van VROM de corporatie te stoppen met de verdere bouw van een studentencampus met commerciële activiteiten. Beide projecten leverden de corporatie miljoenenverliezen op. Voormalig bestuurder Leks Verzijlbergh is uiteindelijk geschorst en ontslagen.

Vestia
De hoofdrol in de openbare verhoren was de eerste weken van de openbare verhoren weggelegd voor Vestia. De Rotterdamse woningcorporatie ging bijna ten onder aan haar onverantwoorde derivatenportefeuille, bleek in 2012. De commissie ondervroeg voormalig medewerkers, bestuurders en interne en externe toezichthouders. Onder de gehoorden waren ook voormalig directeur-bestuurder Erik Staal (foto), kasbeheerder Marcel de Vries en tussenpersoon Arjan Greeven.

WSG
WSG is in 2011 door het Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW) niet-kredietwaardig verklaard. De corporatie kwam in financiële problemen door te grote grondposities, een omvangrijke leningenportefeuille en andere uit te hand gelopen projecten. Het heeft de sector 117 miljoen euro gekost om de corporatie uit acute financiële problemen te helpen. In zijn verhoor zei voormalig bestuurder Peter Span zich niet verantwoordelijk te voelen voor het miljoenenverlies.

Woonbron
De Rotterdamse corporatie Woonbron kocht in 2005 het cruiseschip SS Rotterdam, met de bedoeling de wijk Katendrecht in Rotterdam-Zuid een impuls te geven. Het project leverde een financiële strop van zo’n 230 miljoen euro op. Voormalig Woonbron-bestuurder Martien Kromwijk (foto) betuigde expliciet spijt voor de commissie. Ook voormalig lid van de raad van toezicht André Thomsen en voormalig extern toezichthouder Hans Zwarts werden ondervraagd. Hun boodschap: er was steviger toezicht nodig.

OVERZICHT OPENBARE VERHOREN PER DAG

Dossier Geschiedenis woningcorporaties

Bekijk het volledige dossier